Transparantie is een op hol geslagen begrip dat vaak
wordt gebruikt door lieden die zelf een hekel aan transparantie hebben. Een afleidingsmanoeuvre
om eigen gedrag te maskeren, wellicht. Transparantie – helderheid, openheid -
is een goed middel om burgers een tegenmacht tegen de machtige staat te laten vormen.
Volgens oud Nationale Ombudsman Alex Brenninkmeijer is transparantie ook goed
voor het vertrouwen.
Maar, soms zijn gesloten deuren noodzakelijk, denk aan
het geheim van raadkamer en het geheim van het Noordeinde, aan
prijsonderhandelingen. Die geslotenheid zorgt ervoor dat iedereen vrijuit kan
spreken en dat een goed doordachte, gedragen uitkomst het resultaat is. Wél
moet er transparantie bestaan over het feit dat er een besloten overleg
plaatsvindt. Dus daarover geen geheimzinnigheid. Dat is ook een functie van
vertrouwen, aldus Brenninkmeijer.
Die geslotenheid geldt ook als je als werkgever het aan
de stok hebt met je werknemer, ook als overheidswerkgever. In Westland gebeuren
in de politiek soms ongebruikelijke dingen. Laatste incident: het op de website
plaatsen van informatie waarvan je op je klompen kunt aanvoelen dat daarvoor
vertrouwelijkheid geldt. Niks transparantie.
Voor politici gelden wettelijke regels en een
gedragscode. Aan die regels moet je je houden, op straffe van zelfs
strafrechtelijke vervolging. De gedragscode is een middel om mensen aan te
spreken op gedrag dat niet door de beugel kan. Ook overheidswerknemers hebben
immers het recht op vertrouwelijkheid. Dus totale transparantie geldt naast eerder
genoemde voorbeelden evenmin voor rechtspositionele zaken.
De Duits-Koreaanse filosoof Byung-Chul Han stelt dat de
dwang om zoveel mogelijk informatie prijs te geven, ertoe leidt dat ‘politici
zich alleen nog maar zullen richten op de korte termijn, de snelle winst’ en ‘nooit
ongeliefde onderwerpen ter sprake brengen’. Ik citeerde hem al in de kop,
totale transparantie draait het vertrouwen de nek om. Is dat ‘burgerbelang’?
Elly van der Wilk